Ontwerpende aanpak

Complexe maatschappelijke vraagstukken hebben geen duidelijke eigenaar: ze zijn van iedereen en van niemand. Overheden, burgers en bedrijven hebben allemaal hun eigen belangen. Een ontwerpende aanpak besteedt daarom veel aandacht aan het ophalen van verschillende perspectieven. Ontwerpers beschikken over tools en methoden om te snappen wat mensen beweegt en om door de tegenstrijdigheden heen gezamenlijke waarden te ontdekken. Ook raken complexe vraagstukken altijd meerdere domeinen. In een ontwerpende aanpak wordt daarom voortgebouwd op inzichten uit verschillende (wetenschappelijke) disciplines.

Complexe maatschappelijke opgaven lijken vaak ‘vast te zitten’, zonder ruimte om bestaande systemen en gedragingen te doorbreken. Door de uitdaging te herformuleren, komt er meer ruimte voor vernieuwende oplossingen. Dit wordt ook wel reframing genoemd. Ontwerpers zijn getraind in het bevragen van de dominante manier waarop er naar een uitdaging gekeken wordt. Ze focussen op de gewenste toekomst in plaats van de problemen van vandaag. Zo kan een ontwerpende aanpak vastgelopen debatten openbreken en helpen bij het ontwikkelen van een langetermijnvisie.

Verbeeldingskracht is nodig bij het werken aan transities. Mensen komen pas in beweging als ze een beeld hebben bij waar ze het voor doen: als ze zien dat het beter is, als ze ernaar kunnen verlangen. Vormgeven speelt een belangrijke rol bij een ontwerpende aanpak. Denk zowel aan het verbeelden van ideeën, gevoelens en toekomstmogelijkheden, als aan het uitwerken van concrete oplossingsrichtingen en het vormgeven van producten, diensten en systemen. Zo worden abstracte zaken bespreekbaar en kan je oplossingen in de praktijk toetsen.

Complexe vraagstukken kunnen niet in één project of stap worden ‘opgelost’. Het is veel beter om te denken in termen van small wins: concrete, geïmplementeerde resultaten die bij elkaar opgeteld tot een systeemverandering leiden. Een ontwerpende aanpak biedt hierin houvast. De aanpak gaat uit van een lerend ritme: onderzoeken, ontwikkelen, implementeren, reflecteren en doorontwikkelen. Zo breng je stap voor stap verbeteringen in de praktijk. Ontwerpers kunnen dit proces vanuit een relatief neutrale rol faciliteren, omdat ze niet één specifiek belang maar de opgave centraal stellen.