Taal
Verkennen
Om beter te begrijpen hoe ontwerpers en ambtenaren betekenis geven aan woorden heeft Fides Lapidaire onderzoek gedaan naar wat zij verstaan onder veelgebruikte woorden.
Taal speelt een belangrijke rol in onze samenwerkingen. Taal kan verbinden, raken, verhullen en verwarren. De taal, jargon en de logica ervan verschillen behoorlijk per domein. Wanneer professionals uit de ontwerpsector en het publieke domein willen samenwerken kan het helpen om je wat meer bewust te zijn van deze verschillen. Welke verschillende interpretaties van dezelfde woorden bestaan er? En hoe kan dat overbrugd worden?
Taal-overbruggend samenwerken
Fides Lapidaire van Twynstra Gudde is namens PONT aan de slag gegaan met de vraag
‘Hoe kunnen ontwerpers en professionals uit het publieke domein zich bewust worden van zowel de eigen taal als van de taal van de ander zodat beide partijen daarna beter in staat zijn om samen te werken?’
Waar zitten de verschillen in taal? En zijn de professionals uit het publieke domein en de ontwerpsector zich bewust van de onderlinge taalverschillen? In de eerste fase van het onderzoek ging Fides in gesprek met een handvol van deze professionals: ambtenaren op verschillende posities, ontwerpers, kunstenaars en van alles daartussenin.
Associatiewoorden
Door hen te vragen naar hun eerste associatie bij bepaalde woorden, werd achterhaald welke associaties deze woorden oproepen. Een greep uit de gebruikte woorden is terug te zien in het associatie-bord op de afbeelding. De reacties laten al wat van deze verschillen zien. Neem bijvoorbeeld de term ‘proces’; waar de een dit associeert met een ‘stappenplan’, heeft de ander het over een ‘golfbeweging’.
De uitkomsten uit de associatie-test laten enerzijds zien dat vakjargon – ook bij het gebruik van dezelfde woorden – in beide sectoren een andere lading heeft. Anderzijds laten de associaties ook zien wat de kracht is van een goede samenwerking tussen ambtenaren en ontwerpers: waar ambtenaren goed zijn in het begrijpen van de context, weten ontwerpers met hun creativiteit de ruimte op te rekken. De reacties wezen uit dat ambtelijke professionals meer vanuit cognitie denken – de logica volgen. De creatieven en ontwerpers associeerden veel in beelden.
Ontwikkelen
Door taalverschillen niet alleen in woorden, maar ook visueel te duiden, is in de ontwikkelfase gespeeld met verschillende manieren om lichtheid en herkenning te creëren. Zo kunnen de taalverschillen in samenwerkingen worden erkend.
In de verkenningfase hebben we geleerd dat de wereldbeelden van professionals uit de ontwerpsector en uit het publieke domein van elkaar kunnen verschillen en dat dezelfde woorden soms anders worden geïnterpreteerd. Die verschillende perspectieven kunnen een bron zijn van misverstanden, maar geven de samenwerking ook een belangrijke meerwaarde. Door de verschillen te duiden, begrijpen we beter waar taal frictie veroorzaakt en waar deze juist verbindt. In welke situaties begrijpen we elkaar, en in welke juist niet?
Eerste ideeën: aan de tekentafel
Door letterlijk situaties te schetsen waar deze verschillen naar boven komen, wil Fides op een luchtige manier de erkenning van taalverschillen boven tafel halen. In de verschillen tussen de sectoren zit ook de waarde van deze samenwerkingen – die willen we niet ondermijnen. Door je bewust te zijn van de invloed van de verschillen op de communicatie, kan je die herkenning omzetten in een actieve poging elkaar beter te begrijpen.
Hoe kan je de verschillen overbruggen?
In de verkenningsfase leerden we dat ontwerpers vooral denken in beelden terwijl ambtenaren vooral cognitief reageren. In de ontwikkelfase heeft Fides met allerlei vormen gespeeld, zoals op de afbeelding hiernaast te zien is. Door te kiezen voor strips, slaat Fides een brug tussen deze twee werelden: de combinatie van beeld en woord doet recht aan beide voorkeuren.
- Fides LapidaireDeze serie strips kunnen helpen om te herkennen in welke situaties de samenwerking tussen ontwerpers en ambtenaren kan gaan schuren. Want die schuring en het ongemak dat daarbij hoort zal altijd blijven. De eerste stap in een betere verbinding ligt in het herkennen. Ik hoop dat mensen in de toekomst in ONT & AMBT gaan denken en dat dit ongemakkelijke situaties net wat meer lichtheid geeft.
ONT&AMBT
En zo ontstonden ONT & AMBT: een ontwerper en een ambtenaar die samenwerken en gaandeweg van alles meemaken. Door herkenbare situaties op een luchtige manier te duiden, ontstaat ruimte voor erkenning. Die ruimte biedt lucht om te verkennen hoe de kracht van beide partijen beter tot uiting kan komen.
Implementeren
Door te erkennen dat er taalbarrières zijn in de samenwerking tussen ontwerpers en de overheid, ontstaat er lucht en ruimte om hiermee om te gaan. In stripverhaaltjes worden herkenbare situaties geschetst die op humoristische wijze door de situaties heen breken.
De stripverhalen van ONT&AMBT
De strips werken goed als gespreksstarter – wanneer er erkenning is voor interpretatieverschillen, kan er actief worden gezocht naar manieren om elkaar beter te begrijpen. Om dat gesprek op gang te brengen, delen ONT&AMBT nog wat dikke tips. In de fase ‘verkennen’ kan je alle strips zien.
ONT&AMBT op Dutch Design Week
Tijdens Dutch Design Week 2024 kon de buitenwereld ONT&AMBT voor het eerst ontmoeten. PONT maakte hier deel uit van de Designing Society expositie. Veel bezoekers van de expositie herkenden lachend de situaties die er in de strips worden verbeeld, en maakten foto’s voor hun collega’s, of vroegen om tips. ‘Dit is zo herkenbaar, ik ga dit met mijn team delen’.
Bezoekers wakkerden nieuwe goede ideeën voor de ONT&AMBT tips aan: ‘Kunnen deze strips niet een plek krijgen bij mij op kantoor? Bij het ministerie kunnen mensen hier ongetwijfeld iets mee.’.
Workshop Vaktaal of Vaagtaal
De ruimte om het gesprek te voeren over taalverschillen in samenwerkingen tussen het publieke domein en de ontwerpsector, wordt tijdens de PONT workshop ‘Vaktaal of Vaagtaal’ nog meer opgerekt. Tijdens deze interactieve workshop deelt Fides de inzichten uit haar onderzoek. Vervolgens nemen deelnemers hun eigen taalgebruik onder de loep en leren vak- en vaagtaal te herkennen, vermijden en strategisch in te zetten.
Geïnspireerd?
Gebruik de strips als gespreksstarter: Je kan de strips downloaden via de PONT website, om te delen met je netwerk of zelf in te zetten als gespreksstarter. De associatie-lijst die in de verkenningsfase is gebruikt om taalverschillen te onderzoeken, kan je ook inzetten als gespreksstarter.
Kom langs bij de workshop Vaktaal of Vaagtaal: Benieuwd naar meer inzichten, of wil je beter vak- en vaagtaal herkennen? Donderdagmiddag 16 januari ben je welkom voor deze workshop in Amsterdam. Meld je hier aan.
Betrokkenen
Fides Lapidaire
Social Designer bij TwynstraGudde